Các hình thức trả lương: Lựa chọn tốt nhất cho doanh nghiệp

Việc áp dụng các hình thức trả lương phù hợp sẽ giúp doanh nghiệp tạo ra môi trường làm việc cạnh tranh, giữ chân nhân viên và thúc đẩy hiệu suất làm việc. Vậy doanh nghiệp nên áp dụng các hình thức trả lương nào để quản lý lương nhân viên? Luật quy định về hình thức trả lương như thế nào? Tất cả sẽ được Viindoo giải đáp trong bài viết sau đây.

>>>> Đọc Thêm Về: Phần mềm quản lý hành chính nhân sự

Các hình thức trả lương trong doanh nghiệp

Trả lương theo thời gian

Cơ sở tính toán và đối tượng áp dụng

Trả lương theo thời gian là một trong các hình thức trả lương cho người lao động dựa trên số giờ làm việc thực tế hoặc thời gian làm việc của nhân viên trong một khoảng thời gian nhất định. Đơn vị thời gian được sử dụng để tính toán và trả lương là ngày, tuần, tháng hoặc giờ.

Hình thức này thường được áp dụng đối với cấp quản lý, những người lao động không trực tiếp sản xuất sản phẩm/dịch vụ hoặc người trực tiếp tham gia sản xuất những sản phẩm/dịch vụ khó định lượng và trừu tượng.

Hình thức trả lương theo thời gian

>>>> Đọc Thêm Về: Phần mềm lương

Ưu điểm và hạn chế

Các ưu điểm nổi bật khi áp dụng hình thức trả lương theo thời gian trong doanh nghiệp:

• Đơn giản, dễ thực hiện và dễ quản lý.
• Đảm bảo tính công bằng giữa các nhân viên cùng vị trí. Dựa trên thời gian làm việc, người lao động nhận được mức lương tương xứng với công sức và thời gian đóng góp cho công việc.
• Khuyến khích nhân viên tập trung vào công việc và tuân thủ thời gian làm việc.
• Linh hoạt và thích ứng với các thay đổi trong nhu cầu công việc, đặc biệt khi có biến động về thời gian.

Bên cạnh những ưu điểm, hình thức trả lương theo thời gian cũng có một số nhược điểm cần được lưu ý:

• Thiếu sự khích lệ nhân viên để đạt hiệu suất cao, không khai thác được toàn bộ tiềm năng của người lao động. Bởi vì tiền lương phụ thuộc trực tiếp vào thời gian làm việc, nhân viên có thể thiếu động lực để đạt hiệu suất cao trong công việc và không sử dụng thời gian làm việc hợp lý.
• Không khuyến khích sự sáng tạo và đóng góp ý tưởng mới từ phía nhân viên. Vì lương không phụ thuộc vào thành tích khiến nhân viên thiếu động lực để đưa ra các ý tưởng mới và đóng góp cải tiến.
• Gây khó khăn trong việc đánh giá và công nhận sự nỗ lực vượt trội của người lao động so với những nhân viên khác. Điều này làm giảm khả năng thăng chức và tăng lương dựa trên thành tích và đóng góp cá nhân, gián tiếp tạo ra sự bất công trong hệ thống phát triển sự nghiệp của nhân viên.

>>>> Đọc Về: Cách tính lương hưu

Hình thức thanh toán theo thời gian

Cách 1: Cách tính lương theo thời gian giản đơn:

Lương thực tế = Mức lương cơ bản theo cấp bậc x Đơn vị thời gian

Cách 2: Chế độ trả lương theo thời gian có thưởng

Lương thời gian có thưởng = Lương theo thời gian đơn giản + Tiền thưởng

Trả lương theo sản phẩm

Cơ sở tính toán và đối tượng áp dụng

Trả lương theo sản phẩm là phương thức trả lương mà tiền lương của người lao động được xác định dựa trên sản phẩm hoặc dịch vụ mà người lao động tạo ra hoặc tham gia vào quá trình sản xuất. Hình thức này đặt trọng tâm vào hiệu suất và đóng góp của người lao động trong việc tạo ra kết quả sản phẩm. Cách tính lương theo sản phẩm thường dựa trên các yếu tố như số lượng sản phẩm hoàn thành, doanh số bán hàng, giá trị sản phẩm hoặc chỉ số hiệu suất.

Hình thức trả lương theo sản phẩm áp dụng chủ yếu đối với các ngành nghề hoặc vị trí công việc có thể đo lường được hiệu suất và đóng góp của người lao động dựa trên sản phẩm hoặc dịch vụ mà họ tạo ra. Đây thường là những ngành nghề có khả năng định lượng được sản phẩm/dịch vụ và công việc có sự tương quan rõ ràng với kết quả cuối cùng. Đối tượng áp dụng của các hình thức trả lương theo sản phẩm có thể bao gồm: công nhân sản xuất, nhân viên bán hàng, kỹ sư và nhân viên nghiên cứu phát triển,...

>>>> Tham Khảo Thêm: Cách quy đổi lương Net sang Gross, Gross sang Net online 2023

Ưu điểm và hạn chế

Hình thức trả lương theo sản phẩm mang lại nhiều ưu điểm bao gồm:

• Khuyến khích người lao động làm việc chăm chỉ và hiệu quả để đạt được mục tiêu sản xuất hoặc doanh số. Người lao động có thể kiểm soát thu nhập của mình bằng cách nỗ lực để tạo ra nhiều sản phẩm hơn hoặc đạt kết quả kinh doanh tốt hơn.
• Thúc đẩy sự sáng tạo và tư duy cải tiến, từ đó cải thiện quá trình sản xuất và nâng cao hiệu suất làm việc.
• Đảm bảo tính công bằng và minh bạch vì mức lương phụ thuộc trực tiếp vào mức độ đóng góp của người lao động.

Tuy nhiên, trả lương theo sản phẩm cũng có một số nhược điểm sau đây:

• Áp lực cao về hiệu suất và chỉ tiêu sản xuất có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của người lao động, tạo ra một môi trường làm việc căng thẳng và cạnh tranh không lành mạnh.
• Hình thức trả lương theo sản phẩm có thể dẫn đến việc tập trung vào số lượng sản phẩm hơn là chất lượng công việc. Nhân viên chỉ chú trọng vào hoàn thành nhiệm vụ một cách nhanh chóng để đạt mục tiêu sản phẩm mà không quan tâm đến chất lượng đầu ra
• Không phù hợp đối với các ngành nghề khó định lượng rõ ràng như: công việc nghệ thuật, quản lý, hoặc đòi hỏi tư duy sáng tạo...
• Đem đến rủi ro tài chính cho người lao động. Nếu sản lượng giảm hoặc thị trường có biến động, người lao động có thể mất đi một phần hoặc toàn bộ thu nhập, gây khó khăn tài chính và không đảm bảo sự ổn định.

Hình thức thanh toán theo sản phẩm​

Cách 1: Chế độ trả lương theo sản phẩm trực tiếp cá nhân

Lương thực tế = Đơn giá tiền lương cho 1 đơn vị sản phẩm x Số lượng sản phẩm thực tế hoàn thành

Cách 2: Chế độ trả lương theo sản phẩm tập thể

Lương thực tế = Đơn giá tiền lương trả trong tổ x Sản lượng thực tế tổ hoàn thành

Cách 3: Chế độ trả lương theo sản phẩm gián tiếp

Lương thực tế = Đơn giá tiền lương cho công nhân phục vụ x Mức hoàn thành thực tế của công nhân chính

Cách 4: Chế độ trả lương theo sản phẩm có thưởng

Lương sản phẩm có thưởng = Tiền lương trả theo sản phẩm x Tỷ lệ phần trăm thưởng x % hoàn thành vượt mức sản lượng được tính thưởng​

Trả theo lương khoán

Cơ sở tính toán và đối tượng áp dụng

Lương khoán là một trong các hình thức trả lương của doanh nghiệp dựa trên chất lượng công việc, khối lượng công việc và thời gian khoán mà người lao động phải hoàn thành công việc được giao để xác định mức lương được nhận.

Hình thức lương khoán được áp dụng chủ yếu đối với các công việc mang tính chất thời vụ và tạm thời, đặc biệt là người lao động trong ngành xây dựng, nông nghiệp hay các công việc không ổn định và khó định lượng khác.

Ưu điểm và hạn chế

Ưu điểm của hình thức trả lương khoán bao gồm:

• Thích hợp cho các công việc không có định lượng rõ ràng, như công việc đột xuất, công việc tạm thời hoặc công việc không thể xác định trước được một cách chính xác. Lương khoán cho phép doanh nghiệp linh hoạt trong việc xác định mức lương dựa trên kết quả thực tế.
• Trả lương khoán cho nhân viên có thể giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí lao động. Vì lương được căn cứ vào khối lượng, chất lượng và thời gian làm việc, doanh nghiệp có thể điều chỉnh số lượng công việc và nguồn lực theo nhu cầu thực tế.
• Khuyến khích người lao động thể hiện sáng kiến và nỗ lực để cải tiến công việc, từ đó tối ưu hóa quy trình làm việc, giảm thời gian lao động và hoàn thành công việc giao khoán một cách nhanh chóng.

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm nổi trội, hình thức trả lương cho người lao động này tồn tại một ít nhược điểm:

• Với hình thức trả lương khoán, thu nhập của người lao động có thể biến đổi theo sự biến động của sản phẩm và thành tích làm việc.
• Mặc dù khuyến khích sáng tạo và cải tiến, nhưng đôi khi hình thức này chỉ tập trung vào mục tiêu ngắn hạn của việc hoàn thành công việc và đạt được chỉ tiêu sản phẩm. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển sự sáng tạo và tư duy dài hạn của nhân viên.
• Việc xác định đơn giá khoán khá phức tạp và đòi hỏi sự đánh giá kỹ lưỡng. Việc xác định đơn giá không chính xác có thể dẫn đến việc trả lương không công bằng và gây mất cân đối trong việc phân chia thu nhập.
• Với hình thức trả lương khoán, sự tập trung để hoàn thành công việc khoán có thể khiến công nhân ít chú ý đến các khía cạnh khác của công việc bộ phận. Điều này có thể dẫn đến hiện tượng thiếu sự hợp tác và tương tác giữa các thành viên trong bộ phận, ảnh hưởng đến sự phát triển đội ngũ.

Các hình thức trả lương

Lương thực tế = Đơn giá khoán cho sản phẩm/công việc x Số lượng sản phẩm hoàn thành

Trả lương theo doanh thu

Cơ sở tính toán và đối tượng áp dụng

Trả lương theo doanh thu là một hình thức trả lương mà thu nhập của người lao động căn cứ vào doanh số đạt được theo mục tiêu và chính sách lương/ thưởng doanh số của tổ chức.

Người lao động sẽ được hưởng một phần trăm hoặc một khoản tiền cố định dựa trên doanh thu hoặc lợi nhuận mà họ tạo ra.

Hình thức trả lương theo doanh thu thường được áp dụng cho các nhân viên kinh doanh, nhân viên bán hàng và các vị trí có liên quan đến việc tạo ra doanh số bán hàng hoặc doanh thu cho công ty.

Ưu điểm và hạn chế

Hình thức trả lương theo doanh thu mang lại nhiều lợi ích cho cả nhân viên và doanh nghiệp. Dưới đây là một số ưu điểm của hình thức này:

• Tạo được động lực làm việc cho nhân viên trong tổ chức. Khi lương và thưởng phụ thuộc vào doanh số đạt được, nhân viên sẽ có động lực mạnh mẽ để tập trung vào việc tăng trưởng doanh thu. Họ sẽ đặt mục tiêu rõ ràng và làm việc chăm chỉ để đạt được kết quả kinh doanh tốt hơn.
• Khuyến khích người lao động tìm kiếm cách thức sáng tạo và cải tiến để gia tăng doanh số bán hàng. Nhân viên sẽ tìm các giải pháp mới, phát triển sản phẩm và dịch vụ tốt hơn và tăng cường mối quan hệ khách hàng. Điều này mang lại lợi ích lớn cho công ty trong việc nâng cao chất lượng và hiệu suất kinh doanh.
• Xây dựng một hệ thống công bằng và minh bạch trong việc đánh giá hiệu suất và trả lương. Kết quả công việc được đo lường dựa trên các chỉ số cụ thể như doanh số bán hàng hoặc doanh thu, giúp tránh sự thiên vị và tranh chấp trong quá trình trả lương.

Mặc dù hình thức trả lương theo doanh thu mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng có một số nhược điểm cần xem xét:

• Tạo áp lực căng thẳng cho nhân viên. Khi thu nhập của người lao động phụ thuộc hoàn toàn vào doanh số đạt được, áp lực để đạt được mục tiêu doanh thu có thể làm tăng căng thẳng và gây stress, ảnh hưởng đến tâm lý và sức khỏe của nhân viên.
• Gia tăng tình trạng lơ là các công việc khác ngoài doanh thu. Khi lương và thưởng dựa trên doanh thu, nhân viên có thể thiên vị công việc liên quan trực tiếp đến doanh số, bỏ qua những công việc hỗ trợ và quan trọng khác. Điều này có thể dẫn đến sự mất cân đối và ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của công ty.
• Trong một số trường hợp, hình thức trả lương theo doanh thu có thể khuyến khích nhân viên tập trung vào việc đạt được doanh số mà bỏ qua chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh và uy tín của công ty trong lòng khách hàng.

Các hình thức trả lương theo doanh thu

• Trả lương theo doanh số cá nhân
• Trả lương theo doanh số nhóm
• Các hình thức thưởng kinh doanh khác: phát triển thị trường, công nợ,…

Quy định của pháp luật về các hình thức trả lương hiện nay

Quy định của pháp luật về hình thức trả lương trong quan hệ lao động là một khía cạnh quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người lao động và đảm bảo sự công bằng trong việc trả lương. Pháp luật Việt Nam đã đề ra các nguyên tắc và quy định cụ thể về hình thức trả lương, đảm bảo sự linh hoạt và phù hợp với các điều kiện và tính chất công việc.

Theo Điều 96 Bộ luật lao động năm 2019 hình thức trả lương được quy định như sau:

• Người sử dụng lao động và người lao động thỏa thuận về hình thức trả lương theo thời gian, sản phẩm hoặc khoán.
• Lương được trả bằng tiền mặt hoặc trả qua tài khoản cá nhân của người lao động được mở tại ngân hàng.
• Trường hợp trả lương qua tài khoản cá nhân của người lao động được mở tại ngân hàng thì người sử dụng lao động phải trả các loại phí liên quan đến việc mở tài khoản và chuyển tiền lương.

Ngoài ra theo Nghị định số 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định cụ thể như sau:

• Căn cứ vào tính chất công việc và điều kiện sản xuất, kinh doanh, người sử dụng lao động và người lao động thỏa thuận trong hợp đồng lao động hình thức trả lương theo thời gian, theo sản phẩm và trả lương khoán như sau:
• Tiền lương theo thời gian được trả cho người lao động hưởng lương theo thời gian, căn cứ vào thời gian làm việc theo tháng, tuần, ngày, giờ theo thỏa thuận trong hợp đồng lao động, cụ thể:
• • Tiền lương tháng được trả cho một tháng làm việc;
  • Tiền lương tuần được trả cho một tuần làm việc. Trường hợp hợp đồng lao động thỏa thuận tiền lương theo tháng thì tiền lương tuần được xác định bằng tiền lương tháng nhân với 12 tháng và chia cho 52 tuần;
  • Tiền lương ngày được trả cho một ngày làm việc. Trường hợp hợp đồng lao động thỏa thuận tiền lương theo tháng thì tiền lương ngày được xác định bằng tiền lương tháng chia cho số ngày làm việc bình thường trong tháng theo quy định của pháp luật mà doanh nghiệp lựa chọn. Trường hợp hợp đồng lao động thỏa thuận tiền lương theo tuần thì tiền lương ngày được xác định bằng tiền lương tuần chia cho số ngày làm việc trong tuần theo thỏa thuận trong hợp đồng lao động;
  • Tiền lương giờ được trả cho một giờ làm việc. Trường hợp hợp đồng lao động thỏa thuận tiền lương theo tháng hoặc theo tuần hoặc theo ngày thì tiền lương giờ được xác định bằng tiền lương ngày chia cho số giờ làm việc bình thường trong ngày theo quy định tại Điều 105 của Bộ luật Lao động.
  • Tiền lương theo sản phẩm được trả cho người lao động hưởng lương theo sản phẩm, căn cứ vào mức độ hoàn thành số lượng, chất lượng sản phẩm theo định mức lao động và đơn giá sản phẩm được giao.
  • - Tiền lương khoán được trả cho người lao động hưởng lương khoán, căn cứ vào khối lượng, chất lượng công việc và thời gian phải hoàn thành.
• Tiền lương của người lao động theo các hình thức trả lương quy định tại khoản 1 Điều này được trả bằng tiền mặt hoặc trả qua tài khoản cá nhân của người lao động được mở tại ngân hàng. Người sử dụng lao động phải trả các loại phí liên quan đến việc mở tài khoản và chuyển tiền lương khi chọn trả lương qua tài khoản cá nhân của người lao động.

Cách thiết lập trả lương theo các hình thức trả lương đơn giản dành cho doanh nghiệp​

Bên cạnh việc lựa chọn hình thức trả lương phù hợp, doanh nghiệp cũng cần thiết lập hệ thống trả lương nhanh chóng, tự động theo từng hình thức riêng biệt. Vậy, làm thế nào để doanh nghiệp có thể làm được điều đó?

Bước 1: Chọn hình thức trả lương phù hợp nhất cho doanh nghiệp

Để tìm ra hình thức trả lương tốt nhất và phù hợp nhất cho công ty, doanh nghiệp cần xem xét nhiều yếu tố khác nhau như ngành nghề hoạt động, quy mô công ty và nhu cầu của các nhân viên. Không có một giải pháp nào phù hợp cho tất cả công ty, vì mỗi doanh nghiệp có nhu cầu và mục tiêu khác nhau. Để chọn lựa cấu trúc lương phù hợp, nhà tuyển dụng cần xem xét những thứ sau đây.

• Mục tiêu của doanh nghiệp: Việc sắp xếp cơ cấu lương phù hợp với các mục tiêu và chiến lược tổng thể của công ty.
• Động lực của nhân viên: Hiểu được điều gì thúc đẩy nhân viên là rất quan trọng. Một số có thể coi trọng sự ổn định của mức lương và yêu cầu mức lương cứng tốt, trong khi những người khác phát triển mạnh trong môi trường tính lương dựa theo hiệu suất làm việc.
• Nghiên cứu và tham khảo các công ty khác: Phân tích xu hướng thị trường và thực tiễn của đối thủ cạnh tranh, công ty khác trong cùng ngành nghề có thể giúp doanh nghiệp đưa ra lựa chọn phù hợp hơn cũng như học được những điểm hay từ các công ty khác.
• Vai trò công việc: Các vai trò khác nhau đòi hỏi các cấu trúc khác nhau. Các vị trí bán hàng có thể được hưởng lương hoa hồng, trong khi các vị trí kỹ thuật có thể thích mức lương cố định hơn.
• Cân nhắc ngân sách: Các công ty phải tính đến khả năng tài chính và quỹ lương khi thiết kế cấu trúc tiền lương.

Bước 2: Xác định Chi tiết Cơ cấu Lương theo Công việc hoặc Vị trí

Xác định và phân loại công việc hoặc vị trí trong doanh nghiệp. Nhóm các vai trò tương tự dựa trên các yếu tố như trách nhiệm công việc, kỹ năng, mức độ kinh nghiệm và thâm niên. 

Xác định Chi tiết Cơ cấu Lương

Xác định từng công việc hoặc vị trí cho cấp bậc lương phù hợp trong cơ cấu lương.

Bước 3: Xây dựng công thức cấu trúc tiền lương

Xây dựng công thức cấu trúc tiền lương

Xây dựng công thức hoặc hướng dẫn xác định thang lương theo từng cấp, bậc. Xem xét các yếu tố như dữ liệu thị trường, vốn chủ sở hữu, yêu cầu công việc, đánh giá hiệu suất và kinh nghiệm. Xác định điểm lương tối thiểu, trung điểm và tối đa cho từng vị trí/ cấp bậc.

Doanh nghiệp có thể xem xét các yếu tố khác nhau khi xây dựng công thức, chẳng hạn như phần trăm tăng so với mức trước đó, phạm vi dựa trên dữ liệu thị trường hoặc kết hợp các yếu tố cụ thể theo nhu cầu của doanh nghiệp. Đảm bảo các công thức rõ ràng, nhất quán và phù hợp với chiến lược trả lương.

Bước 4: Tự động hóa quy trình tính lương

Tự động hóa quy trình tính lương

Để hợp lý hóa quy trình quản lý tiền lương, hãy xem xét tự động hóa cấu trúc tiền lương bằng cách sử dụng phần mềm hoặc hệ thống nhân sự phù hợp. Tự động hóa có thể giúp đảm bảo tính chính xác, nhất quán và hiệu quả trong việc quản lý thông tin lương, tính toán và cập nhật.

Ngoài ra, với các hệ thống tính lương tích hợp với kế toán, thông tin và dữ liệu lương sẽ được cập nhật chính xác đến phần mềm kế toán.

Điều này giúp giảm thiểu tối đa các sai sót khi phải chuyển dữ liệu từ bộ phận này sang bộ phận khác.

>>>> Xem Thêm: Các bước tự động hóa quy trình tính lương sử dụng hệ thống tính lương tích hợp

Thông qua những thông tin mà Viindoo đã chia sẻ, hy vọng quý doanh nghiệp có thể hiểu chi tiết và sâu sắc hơn về các hình thức trả lương cho người lao động trong tổ chức. Qua đó, doanh nghiệp có thể lựa chọn và áp dụng một hình thức trả lương phù hợp nhằm kích thích sự sáng tạo và đóng góp của nhân viên, tạo động lực làm việc cao hơn và thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

>>>> Tiếp Tục Với:

• 10+ Mẫu quyết định tăng lương cho người lao động mới nhất [2023]
• 10+ File mẫu bảng lương nhân viên đơn giản bằng excel, file word