Trong vòng xoáy biến động của nền kinh tế, việc chuyển giao thế hệ trong các doanh nghiệp không chỉ là một thách thức nó là cuộc đấu trí giữa quá khứ và tương lai. Khi thế hệ sáng lập dần lùi bước, câu hỏi không còn đơn thuần là “ai sẽ tiếp quản” mà là “doanh nghiệp sẽ tiến về đâu?” Giữa việc giữ lại những kinh nghiệm đã tạo dựng nên thành công và nhu cầu xây dựng một hệ thống quản trị bài bản, các doanh nghiệp đang đứng trước một ngã rẽ lớn. Đây không chỉ là thời điểm chuyển giao quyền lực, mà còn là cơ hội để tái định hình toàn bộ doanh nghiệp, một cơ hội để bứt phá hoặc… tụt hậu. Chỉ có những doanh nghiệp đủ tỉnh táo và dũng cảm mới biến được giai đoạn này thành bệ phóng vững chắc cho tương lai.
Hiện trạng chuyển giao thế hệ trong các doanh nghiệp Việt Nam
Chuyển giao thế hệ đang trở thành một thách thức sống còn đối với nhiều doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp gia đình. Theo VCCI, khoảng 70% doanh nghiệp tư nhân thuộc sở hữu gia đình, và đa số đều đứng trước tình thế khó khăn khi chuyển từ thế hệ sáng lập sang thế hệ kế tiếp. Câu chuyện của Tập đoàn Minh Phú, một tên tuổi lớn trong xuất khẩu tôm, cho thấy rõ điều này: họ đang cố gắng chuẩn bị cho thế hệ trẻ kế thừa, với tham vọng mở rộng quy mô quốc tế. Nhưng liệu sự chuyển giao này có thực sự suôn sẻ?
Xung đột tư duy quản lý giữa các thế hệ: Thế hệ sáng lập chú trọng sự ổn định và truyền thống, trong khi thế hệ trẻ khao khát thay đổi và hiện đại hóa. Như tại Tập đoàn Kinh Đô, sự bất đồng quan điểm về chiến lược giữa thế hệ sáng lập và con cái đã dẫn đến những xung đột trong việc định hướng phát triển, từ bánh kẹo truyền thống đến bán lẻ và bất động sản.
Thiếu kế hoạch chuyển giao rõ ràng: Không ít doanh nghiệp hoạt động dựa trên kinh nghiệm truyền thống mà không có một kế hoạch chuyển giao cụ thể. Những công ty chế biến thực phẩm nhỏ lẻ ở miền Tây là ví dụ điển hình, khi thiếu sự chuẩn bị đã khiến họ gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động khi thế hệ sáng lập rút lui.
Phụ thuộc vào cá nhân chủ chốt: Nhiều doanh nghiệp gia đình vẫn xoay quanh những người sáng lập, khiến việc chuyển giao trở nên mong manh. Những doanh nghiệp nông sản tại Đà Lạt gặp rủi ro rõ rệt khi không có hệ thống quản trị chuẩn hóa, dẫn đến khả năng giảm sút về chất lượng và mất phương hướng khi thế hệ kế thừa chưa đủ kinh nghiệm.
>>> Tìm hiểu thêm: Doanh nghiệp không-ngôi-sao làm chủ cuộc chơi: Hệ Thống Quản Trị Chuẩn Hóa với Chuyển Đổi Số
Mâu thuẫn giữa giá trị truyền thống và hiện đại: Sự giằng co giữa việc giữ gìn truyền thống và áp dụng những phương pháp hiện đại khiến doanh nghiệp dễ rơi vào thế kẹt. Tại Tân Cảng Sài Gòn, sự khác biệt về chiến lược phát triển giữa các thế hệ đã gây không ít căng thẳng, khi một bên muốn giữ cốt lõi logistics truyền thống, còn bên kia muốn số hóa và mở rộng quốc tế.
Những thách thức khi chuyển giao thế hệ
Cái bẫy của hệ thống quản trị "tùy hứng"
Khi thế hệ sáng lập trao quyền, nhiều doanh nghiệp gia đình buộc phải đối diện với sự thật rằng: không thể mãi dựa vào phong cách quản lý "tùy hứng" và linh hoạt của người đi trước. Sự thiếu hụt hệ thống quản trị chuyên nghiệp khiến việc chuyển giao trở thành một cuộc đấu tranh giữa duy trì cái cũ và thiết lập cái mới. Thiếu các quy trình chuẩn hóa và sự minh bạch trong quản trị đồng nghĩa với việc doanh nghiệp đứng trước rủi ro đổ vỡ ngay trong giai đoạn chuyển giao nhạy cảm nhất. Nếu không thay đổi, hệ thống tùy hứng sẽ trở thành bẫy chông khiến thế hệ tiếp theo vấp ngã.
Khoảng cách công nghệ - Chiến hào giữa hai thế hệ
Thế hệ sáng lập thường tự hào với những thành quả đạt được từ cách làm truyền thống, nhưng sự chuyển giao thế hệ đang phơi bày một sự thật khắc nghiệt: công nghệ là khoảng cách mà nhiều doanh nghiệp chưa thể vượt qua. Một báo cáo từ Bộ Khoa học và Công nghệ tiết lộ rằng 60% doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn chưa "số hóa" các quy trình quản lý, khiến thế hệ trẻ—những người am hiểu công nghệ và mong muốn thay đổi—phải đối mặt với hệ thống lạc hậu. Nếu không sớm cập nhật, sự khác biệt về công nghệ sẽ trở thành chiến hào ngăn cách doanh nghiệp khỏi những cơ hội bứt phá.
Cuộc đấu tranh giữa giá trị truyền thống và tinh thần đổi mới
Văn hóa doanh nghiệp vốn là nền móng vững chắc, nhưng khi chuyển giao thế hệ, nó có thể biến thành chiến trường giữa giá trị truyền thống và tinh thần cách tân. Sự xung đột không chỉ diễn ra trên chiến lược kinh doanh, mà còn ở chính văn hóa nội bộ. Thế hệ sáng lập trung thành với những giá trị đã giúp họ thành công, trong khi thế hệ kế thừa lại muốn dấn thân vào những con đường mới, những ý tưởng táo bạo và quốc tế hóa mạnh mẽ hơn. Sự mâu thuẫn này là bài toán hóc búa cho bất kỳ doanh nghiệp nào muốn duy trì sự đoàn kết nhưng không thể kìm hãm sự đổi mới.
Giải pháp cho những thách thức chuyển giao thế hệ
Xây dựng hệ thống quản trị bài bản từ nền tảng
Thực tế đã chỉ ra rằng, việc chuyển giao thành công phụ thuộc lớn vào một hệ thống quản trị chuyên nghiệp và chuẩn hóa. Đối với những doanh nghiệp đang dựa trên phong cách quản lý tùy hứng, việc chuyển đổi sang một hệ thống quy trình rõ ràng không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro mà còn tạo nền tảng vững chắc cho thế hệ kế thừa. Các doanh nghiệp cần đầu tư vào việc thiết lập các quy trình vận hành chuẩn hóa, từ quản lý tài chính, nhân sự đến chuỗi cung ứng. Những quy trình này không chỉ tạo ra sự minh bạch mà còn giúp thế hệ trẻ nắm bắt được dòng chảy kinh doanh một cách nhanh chóng. Tư duy "có hệ thống" là chìa khóa để tạo ra sự bền vững dài hạn.
Những doanh nghiệp lớn như Vinamilk đã chuẩn hóa toàn bộ hệ thống quản lý từ sản xuất đến phân phối, giúp quá trình chuyển giao giữa các thế hệ diễn ra suôn sẻ. Đặc biệt, quy trình chuẩn hóa giúp việc đào tạo và chuyển giao cho thế hệ sau trở nên rõ ràng hơn. Hay như cách Masan Group đã thực hiện khi chuyển đổi từ doanh nghiệp gia đình thành công ty đại chúng.
Đẩy mạnh chuyển đổi số, xóa bỏ khoảng cách thế hệ
Trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi số không chỉ là lựa chọn mà là một yêu cầu tất yếu nếu doanh nghiệp muốn thế hệ kế thừa phát huy toàn diện tiềm năng. Số hóa dữ liệu, tự động hóa quy trình, và sử dụng các phần mềm quản lý như ERP là những bước khởi đầu quan trọng. Điều này không chỉ hỗ trợ thế hệ trẻ nắm bắt dễ dàng hơn, mà còn giúp doanh nghiệp trở nên linh hoạt và sẵn sàng cho những thay đổi không ngừng của thị trường. Đầu tư vào công nghệ không chỉ để theo kịp xu hướng, mà còn để tạo ra lợi thế cạnh tranh dài hạn, nơi cái cũ và cái mới giao thoa, cùng phát triển.
- Ứng dụng ERP để chuẩn hóa và tối ưu hóa quy trình Hệ thống ERP giúp loại bỏ sự phụ thuộc vào cá nhân, thay vào đó là các quy trình vận hành được chuẩn hóa. Lấy Tập đoàn Tân Hiệp Phát làm ví dụ: với ERP, toàn bộ từ sản xuất đến kho bãi và bán hàng đều được đồng bộ hóa. Điều này không chỉ tăng cường hiệu quả hoạt động mà còn giảm thiểu rủi ro khi thế hệ mới tiếp quản, tránh tình trạng thiếu hụt thông tin khi một cá nhân nào đó rời bỏ vị trí. Đối với các doanh nghiệp nhỏ, chi phí và thời gian triển khai là những thách thức không nhỏ. May mắn là hiện nay rất nhiều giải pháp ERP với chi phí khá phù hợp được vận hành trên nền tảng điện toán đám mây giúp doanh nghiệp không phải đầu tư khoản chi phí quá lớn và có thể bắt đầu ngày khi quy mô còn đang rất khiêm tốn.
>>> Tìm hiểu thêm: Hệ thống ERP có lợi ích gì nổi bật cho doanh nghiệp?
- Chuyển đổi số để thích nghi và bứt phá Khi thị trường thay đổi nhanh chóng, chuyển đổi số là yếu tố sống còn. TPBank là một minh chứng rõ ràng: khi thế hệ kế thừa nắm quyền, ngân hàng này đã đẩy mạnh dịch vụ ngân hàng số, từ việc cung cấp các ứng dụng tài chính hiện đại đến dịch vụ trực tuyến nhanh chóng. Kết quả là TPBank mở rộng được tệp khách hàng và tăng cường khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, chuyển đổi số không đơn thuần là việc áp dụng công nghệ mà còn là thay đổi cách tư duy quản lý—một thử thách đối với những doanh nghiệp vẫn còn nặng nề với cách làm cũ.
- Xây dựng hệ thống quản trị tri thức số: Tri thức là tài sản vô giá, nhưng nếu không được quản lý hiệu quả, nó sẽ trở thành rào cản cho sự phát triển. Tập đoàn FPT đã tạo ra một hệ thống quản trị tri thức số, lưu trữ tất cả dữ liệu và kinh nghiệm quản lý để thế hệ sau tiếp cận nhanh chóng. Điều này không chỉ giúp giữ vững giá trị cốt lõi của doanh nghiệp mà còn khuyến khích sự đổi mới. Tuy nhiên, việc quản lý tri thức cũng đòi hỏi văn hóa chia sẻ trong doanh nghiệp—một yếu tố khó thay đổi nếu thế hệ sáng lập vẫn giữ tư duy "cất giấu kinh nghiệm" như một lợi thế cá nhân..
Doanh nghiệp chưa biết bắt đầu hành trình chuyển đổi số từ đâu?
Gặp gỡ các Chuyên gia của Viindoo để xây dựng chiến lược phù hợp với đặc thù doanh nghiệp.
Lợi ích của việc chuẩn hóa quản trị và chuyển đổi số trong quá trình chuyển giao
Giảm thiểu rủi ro
Khi hệ thống quản trị được chuẩn hóa và tích hợp công nghệ, doanh nghiệp có thể duy trì sự ổn định ngay cả khi lãnh đạo thay đổi. Tại Thế Giới Di Động, công nghệ đã trở thành “bộ xương sống” trong quản lý, đảm bảo rằng mọi quy trình và dữ liệu đều minh bạch và có thể theo dõi được. Kết quả là, những rủi ro liên quan đến sự thiếu đồng bộ thông tin và gián đoạn trong quyết định chiến lược được giảm thiểu, giúp quá trình chuyển giao thế hệ diễn ra suôn sẻ và ít biến động.
Tăng cường hiệu suất
Nghiên cứu của McKinsey cho thấy rằng doanh nghiệp áp dụng quản trị chuyên nghiệp và công nghệ số có hiệu suất tăng từ 15-20% so với doanh nghiệp truyền thống. Điều này trở nên rõ ràng trong quá trình chuyển giao thế hệ, khi các hệ thống được chuẩn hóa cho phép thế hệ mới nhanh chóng nắm bắt và tập trung vào việc tối ưu hóa thay vì phải loay hoay với các quy trình lộn xộn và thiếu hiệu quả. Đây chính là cách mà doanh nghiệp có thể duy trì đà tăng trưởng trong bối cảnh thị trường thay đổi liên tục.
Dễ dàng đào tạo và chuyển giao
Một hệ thống quản trị bài bản không chỉ hỗ trợ quá trình vận hành mà còn tạo nền tảng vững chắc cho việc đào tạo thế hệ tiếp theo. Tập đoàn Hoa Sen là một ví dụ điển hình: nhờ vào quá trình chuẩn hóa hệ thống, các thế hệ kế thừa có thể nắm bắt toàn bộ hoạt động một cách nhanh chóng. Điều này không chỉ giúp thế hệ mới tự tin điều hành doanh nghiệp mà còn khuyến khích họ khám phá và mở rộng sang những lĩnh vực kinh doanh mới, tăng thêm giá trị cho công ty.
Xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển dài hạn
Chuyển giao thế hệ là thời điểm thử thách, nhưng cũng là cơ hội hiếm có để tái định hình doanh nghiệp. Một hệ thống quản trị bài bản và chuyển đổi số toàn diện không chỉ giúp doanh nghiệp đứng vững qua những biến động mà còn là bàn đạp để tiến xa hơn. Việc chuẩn hóa quy trình, làm chủ công nghệ, và xây dựng văn hóa học hỏi liên tục không chỉ giúp thế hệ mới dễ dàng tiếp quản mà còn tạo ra sức bật mạnh mẽ cho tương lai.
Đối với những doanh nghiệp đang đứng trước cột mốc chuyển giao, đây là thời điểm quan trọng để xem xét lại cách vận hành và quản trị của mình. Đừng để sự chuyển giao chỉ là một bước chuyển hình thức, mà hãy biến nó thành cơ hội để cải tổ toàn diện. Chúng tôi hiểu rằng mỗi doanh nghiệp có câu chuyện riêng, với những thử thách và cơ hội đặc thù.
Nếu bạn muốn nắm bắt cơ hội này để xây dựng một doanh nghiệp mạnh mẽ, bền vững và đột phá, đội ngũ chuyên gia tư vấn chiến lược của Viindoo luôn sẵn sàng cùng bạn định hướng. Với kinh nghiệm và hiểu biết sâu sắc về thị trường, chúng tôi không chỉ đưa ra giải pháp mà còn đồng hành cùng bạn để thực hiện từng bước, từ chiến lược cho đến triển khai.
Đây không chỉ là câu chuyện của việc "chuyển giao" mà là cơ hội để chuyển mình.
