Nhiều lãnh đạo doanh nghiệp từng nghe đến khái niệm "chuỗi giá trị" của Michael Porter, nhưng để áp dụng trong thực tế - đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số - thì không hề đơn giản. Nói một cách dễ hiểu, chuỗi giá trị là toàn bộ quá trình mà doanh nghiệp thực hiện để tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ mà khách hàng sẵn sàng trả tiền.
Ví dụ với một doanh nghiệp sản xuất: chuỗi giá trị bắt đầu từ việc tiếp cận nhu cầu khách hàng → thiết kế sản phẩm → mua nguyên vật liệu → sản xuất → kiểm tra chất lượng → đóng gói → giao hàng → và cuối cùng là dịch vụ hậu mãi. Ở mỗi mắt xích trong chuỗi đó, doanh nghiệp có thể tạo thêm giá trị (ví dụ: cải thiện chất lượng sản phẩm, rút ngắn thời gian giao hàng) hoặc gây ra lãng phí (như tồn kho dư thừa, quy trình kiểm tra chồng chéo).
Chuỗi giá trị chính là bản đồ giúp lãnh đạo nhìn rõ:
- Toàn bộ dòng chảy tạo ra giá trị cho khách hàng;
- Những điểm mạnh cần khai thác và điểm nghẽn cần xử lý;
- Và đâu là khu vực nên số hóa hoặc tái thiết kế để nâng cao hiệu quả.
Ba câu hỏi cốt lõi để soi chiếu chuỗi giá trị trong doanh nghiệp:
- Doanh nghiệp đang tạo ra giá trị ở đâu - dòng chảy đó có rõ ràng không?
- Các khâu trong chuỗi có phối hợp trơn tru để tạo ra giá trị liền mạch không?
- Chuỗi giá trị hiện tại còn phù hợp với nhu cầu thị trường và định hướng chiến lược của doanh nghiệp không?
Chuỗi giá trị, chuyển đổi số và công nghệ
Một trong những nghịch lý phổ biến:
Nhiều lãnh đạo dành hàng tỷ đồng đầu tư ERP, CRM hay các nền tảng số khác, nhưng không đi tìm đáp án cho câu hỏi:
“Chúng ta đang tạo ra giá trị gì và điều đó còn phù hợp với thị trường hôm nay không?”
Khi tư duy chiến lược bị thay thế bởi tư duy công cụ, doanh nghiệp rất dễ rơi vào vòng xoáy triển khai rời rạc - số hóa từng phòng ban mà không có một chuỗi giá trị tổng thể dẫn dắt. Hậu quả là công nghệ trở thành gánh nặng, không phải là động lực tăng trưởng.
Chuyển đổi số chỉ có ý nghĩa khi phục vụ việc tái cấu trúc cách doanh nghiệp tạo ra và phân phối giá trị. Không có chuỗi giá trị làm nền, mọi sáng kiến công nghệ đều dễ đi chệch hướng.
Ba yếu tố này liên kết chặt chẽ với nhau: Chuỗi giá trị cung cấp điểm khởi đầu để xác định đâu là khu vực cần đổi mới, tối ưu hoặc tái cấu trúc. Từ đó, chuyển đổi số trở thành lộ trình hành động cụ thể. Công nghệ đóng vai trò là đòn bẩy, giúp thực thi các thay đổi đã hoạch định.
Và công nghệ chỉ phát huy vai trò khi được định vị đúng như một phần trong hệ thống tạo giá trị tổng thể.
Vì vậy, một chiến lược chuyển đổi số hiệu quả luôn cần được thiết kế dựa trên hiểu biết sâu sắc về chuỗi giá trị - nơi thể hiện rõ bản chất hoạt động của doanh nghiệp và kỳ vọng của khách hàng.
Khi các yếu tố này hội tụ và được triển khai đồng bộ, doanh nghiệp sẽ không chỉ cải thiện hiệu suất vận hành mà còn tối ưu hành trình tạo ra giá trị cho thị trường – một bước đi quan trọng để thích ứng và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.
3 cái bẫy khi chuyển đổi số thiếu góc nhìn từ chuỗi giá trị
1. Bẫy công cụ: Khi công nghệ được coi là đích đến thay vì là công cụ phục vụ chiến lược, nhiều doanh nghiệp dễ bị cuốn vào việc đầu tư phần mềm chỉ vì thấy thị trường đang dùng, hoặc đối thủ đang triển khai - mà không thật sự hiểu rõ phần mềm đó có giúp cải thiện điểm nào trong chuỗi tạo giá trị hay không.
2. Bẫy tổ chức: Doanh nghiệp thường triển khai chuyển đổi số theo kiểu mỗi phòng ban tự chọn công cụ, tự số hóa theo nhu cầu riêng, mà không xem xét cách các bộ phận liên kết với nhau để tạo ra giá trị cuối cùng cho khách hàng. Hệ quả là dữ liệu không được kết nối, hệ thống thiếu đồng bộ, mỗi bộ phận chỉ tập trung làm tốt phần việc của mình mà không hiểu toàn cảnh.
3. Bẫy hiệu quả ngắn hạn: Tư duy “cải tiến chỗ dễ làm trước” có thể mang lại một số kết quả nhanh chóng, nhưng nếu không gắn với hiệu suất tổng thể chuỗi giá trị, doanh nghiệp sẽ bỏ lỡ cơ hội tái cấu trúc triệt để.
Nhận diện và thoát khỏi ba chiếc bẫy này không chỉ là điều kiện tiên quyết để xây dựng chiến lược chuyển đổi số có chiều sâu, mà còn là cách để tránh lặp lại vết xe đổ của hàng loạt dự án đã thất bại - nơi công nghệ được triển khai ồ ạt, nhưng hiệu quả vận hành không cải thiện, nhân sự kháng cự, hệ thống rời rạc và chiến lược thì… không ai nhớ rõ.
Tái kiến trúc chuỗi giá trị: bước đi bắt buộc trong chiến lược chuyển đổi số
Đối với các doanh nghiệp lớn, chuỗi giá trị là toàn bộ dòng chảy tạo giá trị cho khách hàng, từ nghiên cứu - phát triển sản phẩm, tiếp thị, bán hàng, cung ứng, sản xuất, giao hàng, cho đến chăm sóc khách hàng và khai thác giá trị vòng đời khách hàng.
Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường biến động và hành vi khách hàng thay đổi nhanh chóng, chuỗi giá trị hiện tại có thể không còn phù hợp với chiến lược tăng trưởng mới. Đây chính là lúc doanh nghiệp cần thực hiện bước chuyển quan trọng: tái kiến trúc chuỗi giá trị, với 03 lớp thực tiễn:
Các cột mốc để xây dựng lại chuỗi giá trịPhân tích chuỗi giá trị vận hành
- Xây dựng sơ đồ chuỗi giá trị thực tế dựa trên các dòng sản phẩm hoặc nhóm khách hàng mục tiêu.
- Các hoạt động được đánh giá theo 4 tiêu chí: tạo giá trị cho khách hàng, thời gian xử lý, dữ liệu phát sinh, và hệ thống đang hỗ trợ.
- Sơ đồ này bao gồm cả hoạt động marketing (ví dụ: khâu tạo lead, tư vấn giải pháp), bán hàng, lập kế hoạch sản xuất, kiểm tra chất lượng, giao hàng và dịch vụ hậu mãi.
- Viindoo xác định điểm nghẽn trong chuỗi như: thời gian phản hồi báo giá chậm, thiếu liên kết giữa đơn hàng và kế hoạch sản xuất, hoặc dịch vụ sau bán chưa khai thác được giá trị vòng đời khách hàng.
Gắn dữ liệu với luồng giá trị
- Không thu thập dữ liệu phân tán theo từng bộ phận, mà thiết kế hệ thống dữ liệu theo logic chuỗi giá trị: từ nhu cầu khách hàng đến sản xuất và giao hàng
- Các điểm dữ liệu quan trọng bao gồm: tỷ lệ chuyển đổi lead → đơn hàng, thời gian xử lý báo giá, độ trễ giữa đơn hàng và lập kế hoạch sản xuất, tình trạng đơn hàng theo khách, và điểm hài lòng sau giao dịch.
- Hệ thống phần mềm quản trị được thiết kế để ghi nhận dữ liệu liên phòng ban nhưng liên thông, đảm bảo mọi chỉ số đều phục vụ ra quyết định chuỗi chứ không chỉ từng bộ phận.
Thiết lập hệ thống đo lường theo chuỗi giá trị
- KPI không tách biệt theo phòng Marketing, Bán hàng hay Sản xuất, mà được thiết kế theo chuỗi - ví dụ: “từ lead đến hợp đồng”, “từ hợp đồng đến giao hàng”, “từ giao hàng đến chăm sóc lại khách hàng”.
- Mỗi chuỗi có bộ chỉ số riêng như:
- Tốc độ: thời gian xử lý yêu cầu báo giá, thời gian hoàn thành đơn hàng
- Hiệu suất: tỷ lệ đơn hàng giao đúng hạn, tỷ lệ lặp lại đơn hàng
- Chất lượng: chỉ số hài lòng khách hàng, tỷ lệ khiếu nại hậu mãi
- Tài chính: chi phí, biên lợi nhuận theo dự án khách hàng, đơn hàng
- Dashboard động của Viindoo giúp ban lãnh đạo theo dõi toàn bộ chuỗi giá trị theo thời gian thực, hỗ trợ phản ứng nhanh và ra quyết định chiến lược dựa trên dữ liệu thực.
Kết luận
Thay vì bắt đầu chuyển đổi số như một cuộc đua công nghệ, các lãnh đạo hãy tiếp cận nó như một hành trình làm mới cách tạo ra và duy trì chuỗi giá trị. Khi đó, chuỗi giá trị - với vai trò như bản đồ chiến lược - chính là nơi đầu tiên mà lãnh đạo cần bắt đầu, nếu muốn mọi nỗ lực chuyển đổi đi đúng hướng và mang lại hiệu quả bền vững.
Từ đó, doanh nghiệp có thể chủ động tránh được những “cái bẫy” phổ biến, tối ưu nguồn lực và xây dựng năng lực cạnh tranh phù hợp với thời đại.
Doanh nghiệp chưa biết bắt đầu từ đâu?
Liên hệ Viindoo để bắt đầu hành trình Chuyển đổi số thực chất, có chiều sâu và hiệu quả bền vững cho doanh nghiệp!
